هنرمند میبدی تار و پود زیلو با علم گرافیک گره زده تا بتواند از این طریق راهی بیابد برای رونق صنعت زیلوبافی که یادگاری از نسل های گذشته این شهرستان است.
زیلو نوعی زیرانداز و کف‌پوش دست بافت است که با نخ بافته می‌شود و شباهت زیادی به حصیر دارد و در برخی مناطق ایران استفاده می‌شود.
قدیمی ترین زیلو مربوط به ۸۵۰ سال پیش است که در موزه میبد نگهداری می شود، نفیس‌ترین زیلوی میبد نیز متعلق به قرن ۱۲ هجری قمری است که بر روی آن ۲۴ سجاده طراحی شده و در حاشیه آن نام واقف و تاریخ هزار و ۱۱۸ هجری قمری نقش بسته است.
ميبد يكي از مراكز عمده زيلوبافي بوده و سال‌ها قبل، صدها خانوار از محل درآمد آن امرار معاش مي‌كردند.
تحقیق و پژوهش در عرصه زیلو بافی
هنرمندان زیادی در این عرصه فعالیت کرده‌اند که نام بعضی از آنها با آوردن نام زیلو بر زبان در ذهن تداعی می‌شود ، نامشان با نام زیلو عجین شده و خلاقیت‌های هنری آنها و نقشهای متفاوت بافته شده به دستان آنها بر تار و پود زیلو ، علاقمندان به هنر و صنایع دستی به تحقیق و پژوهش در باره آنها و هنر اصیل زیلو بافی وامی دارد.
به گزارش ایرنا انسیه طاهره آقایی میبدی هنرمند گرافیست و فرزند شهید عرصه سلامت دکتر محمد آقایی از جمله علاقه مندان به زیلو بافی و تحقیق و پژوهش در این وادی است.
در زمان ثبت جهانی زیلو و قبل از آن مطالعات زیادی در مورد زیلو و نقوش آن داشته و در این ارتباط صفحه‌های مجازی راه اندازی شده توسط وی گویای علاقه مندی وی به هنر زیلو است.
بعد از جهانی شدن شهر میبد به نام زیلو همچنان دست از تلاش و تحقیق در قالب مصاحبه با زیلوبافان ، تهیه کلیپ و آموزش و طراحی نقوش به صورت کامپیوتری که ویدیوهایی از آن را نشر داده ، برنداشته‌است.
وی که متولد سال55 است، پس از اخذ دیپلم ریاضی فیزیک نظام قدیم در مقطع کاردانی هنرهای تجسمی تربیت معلم شهید شرافت تهران پذیرفته شد و با توجه به عشق و علاقه به هنر و شغل معلمی که از 12 سالگی رسیدن به آن را هدف خود قرار داده بود، قدم در این عرصه گذاشت.
آقایی از سال 78 تا کنون در مدارس دخترانه میبد، مقاطع راهنمایی،دبیرستان و هنرستان تدریس کرده‌است و در سال 86 نیز در رشته صنایع دستی پیام نور میبد مقطع لیسانس به دادمه تحصیل علم و هنر پرداخت.
دغدغه او همواره ارتقاء سطح هنری شهرش بود و تحصیل در رشته صنایع دستی موجب افزایش تمرکزش روی هنرهای سفال و زیلو گردید و طی چهار سال تحصیل ، تحقیقات میدانی راجع به این دو هنر صنعت انجام داد.
این هنرمند میبدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: زیر نظر استاد روش تحقیق، تمرکز اصلی‌ام را روی هنر زیلوبافی میبد گذاشتم و شعله عشق و علاقه‌ام به این هنر روز به روز فزونی گرفت و با توجه به اطلاعات و منابع مکتوب کمی که در مورد این هنر وجود داشت، خودم را مسوول جمع‌آوری و ثبت منابع شفاهی و مکتوب دانستم.
هدفی فراتر از فراتر از گذراندن 2 واحد درسی داشتم
وی ادامه داد: در واقع هدفی فراتر از گذراندن 2 واحد درس روش تحقیق در سالهای پایان لیسانس برای خودم انتخاب کرده و شبانه روز در پی پاسخ به هزاران سوال بی جواب در دهن می‌گشتم و بالاخره به این نتیجه رسیدم که از طریق گرافیک می‌توانم قطعه‌ی گم شده‌ی پازل رونق زیلو را پیدا کنم.
آقایی افزود: رشته گرافیک را برای ادامه تحصیل در مقطع فوق لیسانس انتخاب و در سال 90 دانشجوی دوره ارشد گرافیک دانشگاه آزاد اسلامی یزد شدم و در طول سالهای تحصیل نیز با تک‌تک اساتید راجع به زیلو حرف می‌زدم و دیدگاه مدرسین دکترای پژوهش‌هنر، فلسفه‌هنر، گرافیک و بسته بندی را در مورد زیلو می‌پرسیدم.
طرح‌ها و ایده‌های ارایه شده توسط انسیه طاهره آقایی میبدی
وی در ادامه به ایده‌ی زیلوی اتاق کودک اشاره کرد که از میان حرف‌های یکی از مدرسین گرافیک نظرش را جلب و جرقه‌ای برای کنکاش در این زمینه شد و با بررسی نقوشِ کاملا هندسیِ زیلوهای تاریخی موزه و زیلوهای سنتی و بیآلایشِ امروزی؛ شروع به طراحیِ نقشه‌ی‌‌زیلو‌کرد.
وی همچنین اظهار کرد: طرح‌هایم را زیر نظر اساتید زیلوباف انجام می‌دادم ، چون روش و اصول طراحی زیلو جایی نوشته‌نشده‌بود و به این علت به صورت شفاهی و عملی از اطلاعات این اساتید بهره‌مند می‌شدم و رفع اشکال می‌کردم.
این هنرمند پس از پنج سال تلاش بی‌وقفه کتابش را با عنوان “جلوه‌زیبایی در زیلوی میبد” در بهمن ماه 95 منتشر کرد و در سالهای اخیر نیز در کنار شغل دبیری هنر، گاهی نیز طراحی نقشه زیلو را در مدارس دخترانه و دانشگاه علمی‌کاربردی میبد در رشته زیلو تدریس می‌کند.
وی در ارتباط با نقوش هندسی در طراحی نقشه‌های زیلو گفت: در هنرهای اسلامی نقوش هندسه بر سایر نقوش برتری دارد و نگاره‌های زیلو از قرون گذشته تا به امروز نقوشی کاملا هندسی بوده‌اند و اغلب شنیده‌ایم میل به انتزاع هندسی نقوش در اکثر هنرهای اسلامی ناشی از جهان بینی مسلمانان و اعتقاد به یگانگی خداوند است.
وی ادامه داد : مربع ، مثلث و هشت‌ضلعی‌منتظم از پرکاربردترین اشکال هندسی در طراحی زیلو هستند و ساختار ساده و تکرار واحد اشکال ساده هندسی؛ موجب تولید نقوش پیچیده و طرح های نامحدود می‌گردد.
آقایی در ادامه یادآور شد : هنرمندان مسلمان از اصول و اعتقادات اسلامی در خلق آثار هنری بهره‌ها گرفته‌اند و از این رو مربع ، مثلث و هشت‌ضلعی و سایر نقوش هندسی با این اعتقادات عجین شدند و روحی معنوی دریافت‌کردند و با تکرار و گسترش نقوش هندسی طرح‌هایی بی بدیل آفریده‌شد.
بافت نقوش کاملا هندسی توسط هنرمندان زیلوباف
هنرمندان زیلوباف نیز از دیرباز، با خلق نقوشِ کاملاً هندسی در پی بر قراریِ تعادل، توازن و ایجاد آرامش بوده‌اند.
وی همچنین در مورد یکی از طرح‌هایش به نام “سجاده سیدهاشم” گفت: با بهره بردن از همین ویژگی نقوش زیلو و با پیروی از اصول و قواعد طرح این سجاده را طراحی کردم که با توجه به مج‌‌های بسیار زیاد این طرح و اینکه زیلوبافان بسیار کمی توانایی بافت آن را دارند، مدتی بعد در طراحی “زیلوی پرستار” با نیت تشکر و قدردانی از زحمات مدافعین سلامت در این ایام کرونایی؛ با استفاده از همان اصول و قواعد و با در نظر گرفتن محدودیت‌های بافت؛ طرحی ساده ارائه‌کردم.
وی افزود: طرح قلب با علامت بعلاوه در مرکزش، نمادِ جهانی و شناخته شده سلامتی در پزشکی است؛ این طرح بسیار مورد پسند زیلوبافان قرار گرفت و بارها بافته‌شد.
این هنرمند میبدی سبک زندگی امروزی را یادآور شد و تصریح کرد:انسان امروزی از راه رفتن با دمپایی خانگی، بر روی فرشی با طرحهای کاشی‌کاریِ مساجد در منزلش احساس خوبی ندارد وبالا رفتنِ سطح توقع و انتظار انسان امروزی از هنر، موجب تحول عظیمی در صنایع‌دستی شده‌است.
تلفیقِ هنر مدرن با هنرِ قدسی
وی یکی از بهترین راه‌کارها را تلفیقِ هنر مدرن با هنرِ قدسی عنوان کرد و گفت: بر اساس آن در طرح‌هایم از آن بهره برده و طرحِ‌های “جوجه‌ها” و ” اتاق پیانو” را به همین منظور طراحی کردم که مورد استقبال زیلوبافان و مخاطبین صنایع‌دستی‌نوین قرار گرفت.
از جمله بافندگان نقوش طراحی شده وی ، مرتضی غنی پور با بافت زیلوی اتاق کودک و روح الله پوریان بافنده اتاق پیانو ، محمد علی نبی با بافت طرحهای اتاق کودک و راضیه زمانیان بافنده طرح های عشق و قلب هستند.
راضیه زمانیان هم اکنون در حال بافت طرحهای عشق و قلب با تلفبقی از هر دو نقش است.
وضعیت زیلوی میبد بعد از انتخاب شهر میبد به عنوان شهر جهانی زیلو
آقایی همچنین در ارتباط با وضعیت زیلوی میبد بعد از انتخاب شهر میبد به عنوان شهر جهانی زیلو در گفت و گو با گزارشگر ایرنا اظهار کرد: بعد از ثبت جهانی زیلوی میبد در ایران و حتی جهان بیشتر مورد توجه قرار گرفت افراد بسیار زیادی از جمله محققان، عکاسان، مستندسازان ، فروشندگان و دلالان صنایع دستی به میبد امدند و حتی پیشنهاد سرمایه گذاری جهت راه‌اندازی کارگاه تولیدی و همکاری‌های تجاری برای فروش و صادرات زیلو دادند.
وی ادامه داد: مستند سازان و عکاسان به خاطر وجهه هنری زیلو وسرمایه‌گذاران و تجار برای برای رونق بخشی اقتصادی هنرصنعت میبد وارد این عرصه شدند.
وی تصریح کرد: البته به علت بحران اقتصادی تقریبا هیچکدام به نتیجه نرسید و با این حال انتخاب شهر میبد به شهر جهانی زیلو باعث دلگرمی زیلوبافان و مردم میبد شده به گونه‌ای که تعداد کارگاههای انفرادی و جمعی زیلو در میبد رشد قابل توجهی داشته ، سفارشات خارج از ایران هم خوب بوده و خریداران خارجی تاکید بر سنتی بودن و اصالت نقوش دارند.
وی ادامه داد: سفارشات محصول زیلو در ایران به سمت رفتن به سوی تنوع در نقوش است ومردم حتی انتظاراتی بیشتر از گذشته دارند و سفارش طرحهای مدرن و رنگ بندی‌های مدرن زیاد شده‌است.
حدود 300 زیلوباف بافنده وظرح زیلو در میبد هستند ، مرکز این شهرستان 106 هزار نفری در ۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر یزد مرکز این استان قرار دارد.
