به گزارش پایگاه خبری بام میبد و به نقل از ترشیز خوان؛ دوران کودکی و نوجوانی ابواسخاق مختار ثقفی فرزند ابوعبیده، در مواجهه با تحولات سیاسی پس از سقیفه، عصر اقتدار مسلمانان و همراهی با پدرش در جنگ یوم الجسر گذشت.
او در دوره جوانی و میان سالی ضمن همراهی با خلافت امیرالمؤمنین(ع)، سکونت در بصره، مدائن، مکه و قرارگرفتن در مسیر تحولات کوفه بسیار پخته و به یک چهره ممتاز در قرن اول هجری قمری تبدیل شد. با این وجود حقیقت وجودی مختار قرن‌ها در میان تحریفات هویتی، تهمت‌های اعتقادی و برچسب‌های سیاسی مکتوم و مظلوم ماند.
بر همین اساس در طول چهارده قرن حداقل سه روایت تاریخی از مختار ارائه شد:
روایت ۱. مختارِ تحریف‌گر و زعامت طلب:
مفسران، علما و فقه‌های که سر در آخور دربار خلافای حاکم داشتند، مختار را یک منحرف اعتقادی و راه او راه ضلالت و گمراهی معرفی کردند. از نظر آنان مختار پناه شعار خون‌خواهی، در میان امت تفرقه انداخت که دستاورد نهایی او ایجاد فرقه انحرافی کیسانیه در تاریخ اسلام بود.
روایت ۲. مختارِ امارت خواه و قدرت طلب:
این روایان در حقیقت تاریخ نگاران و کاتبان رسمی دربار خلافت بنی‌امیه، بنی‌زبیر و بنی‌عباس هستند که مختار را فردی کذاب و مدعی خلافت و امارت معرفی کردند. در روایت آنان مختار در حقیقت یک مجنون قدرت است که چهره خود را در ذیل شعار دروغین قصاص نقش آفرینان فاجعه کربلا، مخفی کرده است.
روایت ۳. مختارِ خون خواه و عدالت طلب:
این بخش از محققین اغلب در دوره معاصر هستند که حقیقت وجودی مختار در برخورداری از ایمان، بصیرت، ولایت مداری، عدالت طلبی و خون خواهی از شهدای کربلا را میان تحریفات بسیار کشف کردند و با بازخوانی اسناد تاریخی، پس از قرن‌ها چهره مظلوم و مکتوم مختار را از زیر روایت‌های مجهول، جعلی و انگیزه‌های انتقام جویانه، آشکار کردند.
ماهیت تاریخی و هویت ماندگار مختار
با وجود آنکه روایت اول و دوم چهارده قرن بر ادبیات سیاسی و محتوای مذهبی سلطه بی‌چون و چرا داشته است. اما مبتنی بر روایت سوم، برخی از شاخص‌های ماهیت تاریخی و هویت ماندگار مختار ثقفی عبارت است از:
۱. اصالت شخصیتی – خانوادگی: پدر و مادر مختار از جمله افراد دارای منزلت و مؤید اهل‌البیت در قبیله ثقف، از طواف اصلی و با ریشه‌دار یمن و دارای اعتبار در تاریخ اسلام بودند.
۲. شرافت فرهنگی – اجتماعی: پدر مختار از فرماندهان بزرگ صدر اسلام و فرمانده سپاه اسلام در جنگ یوم الجسر بود که در همان جنگ به شهادت رسید.
۳. تربیت علوی – فاطمی: مختار در منزل امیرالمؤمنین تردد داشت، مورد عنایت و تربیت حضرت زهرا (س) قرار گرفت و پس از حادثه عاشورا، مورد تأیید چند امام معصوم قرار گرفت.
۴. زکاوت عقلی – منطقی: مختار دارای چنان زکاوت عقلانی، فقاهت دینی و بیان شیوا بود که توانست کوفیان مذبذب را به عنوان منتقمان فاجعه کربلا سازماندهی و همه عاملان اصلی فاجعه عاشورا را قصاص کند.
۵. کرامت اخلاقی – عرفانی: در اوج تقابل نظری و نبردهای سخت میدانی با نسل خدعه، قبیله فریب و طائفه جنایتکار کربلا، بسیاری از شب‌ها را شب زنده‌دار و روزها را روزه‌دار بود.
۶. کیاست سیاسی – امنیتی: مختار تنها کسی که از سوی امیرالمومنین علی(ع) نشان پر افتخار تدبیر سیاسی، هوشمندی و کاردانی بر سینه دارد.
۷. درایت مدیریتی – راهبردی: مختار از نوادر سیاسی تاریخ اسلام و بازمانده نهضت عاشورا است که با ژرف‌اندیشی و نقش آفرینی تاریخی توانست؛ بارها در میادین سخت مواجهه مستقیم با چهار جبهه‌ی مکر و تزویر، نفاق و انحراف و جنایتکاران و مذبذبان، پیروز و سربلند بیرون آید.
یافته راهبردی شخصیت مختار؛ با عنایت علوی، تربیت فاطمی و مساعدت حسنی و حسینی پرورش یافت و هویت تاریخی او با حمایت چند معصوم دیگر تکامل یافت.
تربیت ولایی، تجربه تاریخی در کنار هوش و زکاوت سرشار او باعث شد تا مختار به دشمن شناسی بصیر، مردم شناسی فهیم، عارفی پارسا، ولایت‌مداری مخلص، سیاست‌مداری هوشمند، جنگاوری کم نظیر، مدبری آینده نگر و منتقمی سخت‌کوش تبدیل شود.
او در دوره امارت ۱۸ ماهه خود بر کوفه، به عنوان کانون تحولات جهان اسلام در قرن اول ه.قمری، توانست؛ از چهار جبهه‌ی خدعه پیشگان مکار بنی‌امیه، نفاق کیشان منحرف بنی‌زبیر، شقاوت پیشگان فاجعه کربلا و هرهری مسلکان کوفی سرفراز بیرون بیاید.
شخصیت اجتماعی و معنوی مختار، اوج هنر تربیت انسان تراز در مدیریت سیاسی، توسط اهل البیت (ع) و پایه‌گذار اولین الگوی حکمرانی پیروان اهل البیت است.
نویسنده : احمد باقری مزینانی، استادیار دانشگاه
