«آرتریت» چیست و در صورت ابتلا چه باید کرد؟
چار دیواری جام جم : شاید شنیده باشید که می‌گویند کسی به آرتریت مبتلا شده است یا شاید خودتان هم در معرض و خطر ابتلا به این بیماری باشید! آیا از علائم و راهکارهای درمانی یا پیشگیری از ابتلا به آن آگاهی دارید؟ در این مطلب می‌خواهیم درباره آرتریت بگوییم.
آرتریت نوعی بیماری مخصوص مفصل‌هاست که از آن با عناوین رماتیسم مفصلی یا التهاب مفصل هم یاد می‌شود. این بیماری یک نوع مریضی مزمن به شمار می‌رود که بسادگی دست از سر بیمار برنمی‌دارد. با این حال می‌توان با تغییر سبک زندگی و تغذیه کمی از عوارض آن را کاهش داد یا از وقوع آن حداقل در سنین کمتر پیشگیری کرد.
علل بیماری
آرتریت معمولا در سنین میانسالی ظهور می‌کند، اما ممکن است به دلایلی در نوجوانان هم مشاهده شود. این بیماری البته در زن‌ها بیشتر از مردها دیده شده و آمار آن در میان بانوان تا سه برابر مردان است. همان‌طور که می‌دانید مفصل در بدن جایی است که دو استخوان به هم می‌رسند. مفصل، حرکت این دو استخوان را آسان می‌کند و از برهم‌نشینی آنها جلوگیری می‌کند. هر دو استخوان را نیز رباط‌ها مهار می‌کنند. در بین این قسمت‌های نزدیک به هم استخوان لایه‌ای لغزنده وجود دارد که ما آن را با عنوان غضروف می‌شناسیم. علاوه بر این یک فضای کپسولی شکل هم در این قسمت تشکیل شده که با مایع مفصلی یا سینوویال پر شده است تا نرمی و لغزندگی را برای حرکت مفصل و استخوان فراهم کند. آرتریت وقتی بروز می‌کند که بخشی از این مجموعه دچار آسیب شود.
اگرچه بسیار تأکید می‌شود که سبک زندگی و تغذیه می‌تواند بر بروز این بیماری مؤثر باشد، اما در واقع هنوز دلیل قطعی و دقیقی از علت آن مشخص نشده است. مثلا زیاد کار کشیدن از مفاصل، فشار آوردن مداوم، حمل و نقل نادرست وسایل سنگین، عدم مراقبت و حوادثی که به شکستگی استخوان در قسمت منتهی به مفصل منجر شود و مواردی از این قبیل از جمله عوامل مربوط به سبک زندگی فرد است که می‌تواند احتمال این بیماری را افزایش دهد. در یک تحقیق که از سوی دانشگاه جورج تاون آمریکا صورت گرفت نیز پس از بررسی اطلاعات تغذیه‌ای ده‌ها هزار زن مشخص شد زیاده‌روی در نوشیدن چای بخصوص اگر بیش از چهار فنجان در شبانه‌روز باشد، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را تقویت کند. متخصصان می‌گویند بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها و گاهی حتی ویروس‌ها می‌توانند بر ایمنی سلول‌ها اثر بگذارند و فرد را دچار عفونت مفصلی و در نتیجه مبتلا به آرتریت کنند. بالا رفتن سن بخصوص در میان زنان هم یکی دیگر از عواملی به شمار می‌رود که باعث افزایش احتمال ابتلا به این بیماری مزمن می‌شود.
انواع آرتریت
از آنجا که آرتریت به دلایل گوناگون بروز می‌کند به انواع متفاوتی هم دسته‌بندی می‌شود، اما مهم‌ترین آنها چهار نوع است:
1ـ آرتریت نقرسی: وقتی تغذیه فرد مناسب نباشد و کریستال‌های حاصل از بالا بودن میزان اسید اوریک در مفاصل رسوب کند، آرتریت نقرسی پدید می‌آید.
2 ـ ساییدگی مفصلی یا استئوارتریت: وقتی سبک زندگی اعم از طریق راه رفتن، عوامل ژنتیک، مشکلات بدنی و ارگانی و… باعث استهلاک و ساییدگی مفصل شود این نوع از بیماری بروز می‌کند. گفته می‌شود این نوع آرتریت شیوع بیشتری دارد.
3ـ آرتریت عفونی: همچنان که پیشتر توضیح داده شد عفونت‌های حاصل از فعالیت و اثرگذاری میکروب‌ها و ویروس‌ها می‌تواند باعث عفونت در مفصل شود و آرتریت چرکی یا سلی یا انواع زیرمجموعه‌های عفونی را باعث شود. البته آرتریت حاصل از سل اغلب ممکن است در سنین کودکی هم مثل بزرگسالی بروز کند که دلیل آن به گفته پزشکان، بیشتر به واسطه انتقال سل فعال از ریه مبتلا به ریه فرد دیگر است.
4 ـ رماتیسم: به مدتی مدید در معرض رطوبت قرار داشتن یا عوامل ناشناخته دیگر هم می‌تواند باعث ایجاد مشکلات مفصلی از نوع روماتوئید شود که از آن با عنوان رماتیسم نام می‌برند.
علائم و تشخیص بیماری
آرتریت ممکن است یک یا چند مفصل را همزمان درگیر کند، اما این بیماری را از چند نوع علامت و نشانه بالینی می‌توان تشخیص داد:
ـ احساس درد یا سفتی و خشکی مفصل بخصوص هنگام صبح (بعد از بیدار شدن از خواب)
ـ احساس ضعف و خستگی مزمن
ـ التهاب یا تورم بخش‌های مفصلی بدن بخصوص در قسمت‌های مفصلی دست و پا
ـ ممکن است علائم در یک مفصل یا همزمان در چند مفصل بروز کند یا حتی از مفصلی به مفصل دیگر برود که به آن آرتریت منتقل‌شونده یا مهاجر می‌گویند.
ـ در برخی موارد گزارش‌هایی درباره تب، بی‌اشتهایی، اختلالات گوارشی و تظاهرات پوستی همچون اگزما و قرمزی نیز ارائه شده است. در صورت بروز این علائم باید به پزشک مراجعه کرد تا پزشک پس از معاینه با اطمینان بیشتری تظاهرات موجود بالینی را بررسی کند. گاهی نیاز است برای رسیدن به این اطمینان آزمایش‌هایی را نیز انجام داد. آزمایش خون، ادرار و حتی مایع مفصلی می‌تواند راهگشا باشد. اگرچه که برخی از سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن و ارتروسکوپی برای بررسی بیماری استفاده می‌کنند.
پیشگیری و درمان بیماری
پزشکان می‌گویند راهکارهای درمانی وقتی مشخص می‌شود که علت اصلی بروز بیماری مشخص باشد. در آرتریت که همچنان دلایل اصلی و جامعه وقوع آن نامشخص است تنها به برخی عوامل معلوم اکتفا شده و بر اساس همین عوامل راهکار درمانی ارائه می‌شود، اما این راهکارها بستگی زیادی به تشخیص نوع آرتریت دارد و اغلب نیز در صورت ابتلا فقط در جهت کم کردن نشانه‌ها و علائم به کار می‌رود و معمولا درمان قطعی ارائه نشده است. به همین جهت مراعات تغذیه‌ای، تغییرات سبک زندگی، ورزش روزانه یا هفتگی، فیزیوتراپی در صورت نیاز و تجویزهای دارویی برای تسکین و کاهش درد و التهاب یا محافظت از مفصل و کارکرد آن، پیشنهاد شایع درمانگران است. برای مصرف دارو حتما باید مراحل معاینه و تشخیص پزشک را پشت سر گذاشت تا دچار عوارض ناشی از خوددرمانی نشد اما به طور معمول برحسب نوع آرتریت آنها ممکن است داروهای ضد‌التهابی غیر‌استروئیدی را تجویز کنند که شامل انواع آسپرین، دیکلوفناک، پیروکسیکام، بروفن و مانند اینها می‌شود که البته عوارضی چون اختلالات گوارشی را در برخی از این موارد ممکن است به همراه داشته باشد. از‌جمله راهکارهای غیر‌دارویی، گرم کردن و گرم نگه داشتن مفصلی است که درد و التهاب در آن ناحیه احساس می‌شود. ورزش‌های سبک همچون پیاده‌روی صبحگاهی نیز می‌تواند به مرور اثرات خود را نشان دهد، اما بهتر است برای انجام این ورزش‌ها بر‌اساس نوع آرتریت با پزشک یا فیزیوتراپ مشورت شود، زیرا در مواقعی استفاده از آتل برای جلوگیری از آسیب بیشتر لازم است. یکی دیگر از راهکارهای درمان، طب سوزنی است. گفته می‌شود این نوع طب سنتی بیشتر رایج در چین می‌تواند سبب تسکین دردها و کاهش علائم و دفعات بروز آرتریت شود.
نکات مهم درباره بیماری
ـ عوارض احتمالی را در نظر داشته باشید. مبتلایان به آرتریت در معرض ابتلا به امراض و اختلالات دیگری نیز هستند: پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی- عروقی و گوارشی و حتی حساسیت‌های آلرژیک از جمله این مشکلات است.
ـ عوامل خانوادگی را نادیده نگیرید. وجود شخصی مبتلا به آرتریت در بستگان درجه اول شما نیز می‌تواند علامتی باشد که بدانید احتمال ابتلا به این بیماری را دارید و به همین دلیل باید با حساسیت و مراقبت بیشتری تحت مشاوره پزشک متخصص روش‌های پیشگیری را پیگیری کنید.
ـ اگر اضافه‌وزن دارید آن را کاهش دهید. هرقدر میزان چربی ذخیره شده در بدنتان بیشتر باشد وزنتان بالاتر می‌رود و فشار بیشتری بر مفاصل وارد می‌آید. پیروی از یک برنامه اصولی کاهش وزن یا حداقل انجام فعالیت‌هایی که باعث افزایش تحرک روزانه شود می‌تواند علاوه بر کم کردن این فشار باعث پیشگیری از صدمات مفصلی شود.
ـ ورزش کنید. ورزش و نرمش علاوه بر مزایای بسیار برای تندرستی عمومی و سلامت کلی بدن، باعث حفظ تناسب اندام و جلوگیری از چاقی و مضرات آن می‌شود. همچنین سوخت‌وساز بدن را بالا برده، عوامل متعددی را در پیشگیری از بالا رفتن اسید اوریک خون دخیل می‌کند و به این طریق می‌توان از بروز آرتریت پیشگیری کرد یا صدمات و آسیب‌های وارده را کاهش داد. شنا و حرکات نرمشی در آب یکی از بهترین ورزش‌ها برای این مورد محسوب می‌شود.
ـ در موارد شدید از وسایل کمکی استفاده کنید. بیماری خجالت ندارد؛ اگر بستن آتل، به دست گرفتن عصا یا واکر، استفاده از توالت فرنگی و لوازم و وسایل دیگر را نشانه هر چیزی، از خجالت تا احساس پیری می‌دانید بهتر است اندکی بیشتر درنگ کنید. ممکن است این نگاه و طرز تلقی باعث شود صدمه‌ای بیشتر به مفاصلتان بزنید. این وسایل می‌تواند محافظت بیشتری از مفصل و بندها کند.
