یزد – ایرنا : زیلو حاصل دسترنج هنرمندانی است که در کارگاه‌ها بخشی از وقت روزانه خود را برای آماده‌سازی نخ، چله‌کشی و برپایی دار برای بافت آن سپری می‌کنند.
به گزارش ایرنا ، برای آماده‌سازی نخ تار که با دستگاه و ماسوره‌های نخ انجام می شود، و چندلای نخ باهم جمع و نخی را باضخامت مناسب برای تار زیلو آماده می کنند، نباید نادیده گرفت، زیرا چله دوانی، چله‌کشی، برپایی دار زیلو و بافت آن بسیار مهم و دقت و ظرافت خاصی می‌خواهد که در تمام مراحل تولید زیلو باید به آن توجه شود.
یکی از زیلوبافان میبد که به‌جز بافت زیلو، برپاکننده دار زیلو در منازل و شرکت تعاونی زیلوبافان است در ارتباط با سروکار کردن زیلو می‌گوید: برای انجام این کار باید دقت کرد، آنچه در 2 سرکار انجام می‌شود و به آن چله دوانی می‌گویند و با پیچ انداختن نخ‌ها و زیر هم دربردن آن‌ها همراه است که باید به‌خوبی و منظم انجام شود تاتارهای نخ ناهماهنگ در کنار هم جای نگیرند.
سید رضا سید الحسینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: در مرحله‌ای دیگر از کار چله‌کشی که نخ‌ها را بر روی 2 میله با فاصله زیاد از هم سوار می‌کنند، باید مواظب بود که تارها کم و یا زیاد نشود تا کار را خراب کند.
وی در ادامه توضیح داد : در قسمت انتهایی که نخ‌ها به میله دوم متصل می‌شود ، 2 میله یکی بالا و یکی پایین که به « نی بالا» و « نی پایین » معروف است ، قرار می‌دهند و بعد از آن با ظرافتی خاصی تارها را که در مرحله قبل در سرکار و انتهای آن پیچ داده بودند بر روی میله منظم می‌شود.
به گفته این زیلوباف در مرحله بعد با همراهی چند نفر میله انتهای کار کشیده می‌شود و با چوب زدن نخ‌ها را مرتب می‌کنند و بعد از آن تارهای مرتب‌شده توسط 2 نفر پیچانده و به این‌ترتیب چله برای سوارشدن بردار زیلو آماده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه برای سوار کردن چله بردار زیلو ابتدا باید میله ته کار به لوله انتهایی دار بسته شود یا به عبارتی دوخته می‌شود، افزود : دردارهای جدید که آهنی است ، برای به اصطلاح راه نرفتن نخ‌ها بر روی لوله یک گونی به 2 طرف لوله می‌پیچند و بعد عمل پیچیدن چله به دور لوله پایین صورت می‌گیرد و به دنبال آن میله ابتدایی چله به بالای دار وصل می‌شود و عمل پیچیدن چله در بالا نیز مانند پایین انجام می‌شود تا، تارها به‌صورت منظم بر روی دار سوار شود.
آنچه زیلوباف میبدی در ادامه کار توضیح داد درباره « گُرت» گذاشتن زیلوست که ابتدا
«دوگزون» کردن را که مربوط به گرت ساده است انجام می‌دهند .
وی گفت : نی پایین مربوط به گرت ساده است که نخ‌های آن به 2 قسمت مساوی تقسیم و آن‌ها را زیرو رو می‌کنند ، نخ‌های رو مربوط به گُرت ساده بالا و نخ زیر مربوط به گُرت ساده پایین است.
سید الحسینی افزود : نی بالا نیز به‌وسیله نخ‌هایی که به‌اندازه 40 سانتیمتر بریده شدند به « شلیط » که مجموعه‌ای از نخ‌های تابیده است به‌صورت دسته‌ای کنار هم قرارگرفته و عامل نقش اندازی در زیلوست، متصل می‌شود.
دسته‌های شلیط را سفید جو، سیا جو ، مَج پایین ، برمج پایین ، برمج پایین میون ، مج میون ، برمج بالای میون ، برمج بالا ، مج بالا ، مَداخل پایین ، مداخل میون و مداخل بالا می‌گویند.
مج ها که کار نقش اندازی را انجام می‌دهند 13 تایی و هفت تایی هستند و نقش های بسیاری را می‌توان با آن‌ها بر تارهای زیلو انداخت.
با دسته‌های سفید جو، سیا جو ، مَداخل پایین ، مداخل میون و مداخل بالا نیز نقش اندازی حاشیه انجام می‌شود.
بافتن زیلو عملی است که بعد از آماده شدن دار زیلو با صبر و حوصله همراه با دقت و ظرافت کار زیلوبافان انجام می‌گیرد ، زیلوبافانی که باهمت و تلاش خود کسب حلال را پیشه خودکرده‌اند و به آن افتخار می‌کنند.
آن‌ها کار خود را نوعی تفریح می‌دانند که حتی گاهی گشت‌وگذار و گشتن در طبیعت هم نمی‌تواند در نظرشان بر کار زیلوبافی ترجیح داده شود.
کلافه‌های نخ‌های رنگی که بافت زیلو با آن انجام می‌شود ، ابتدا در کارخانه بر روی ماسوره‌هایی پیچیده می‌شود و سپس توسط ماسوره پیچ یا ماسوره ور کن که عمدتا بانوان هستند ، دوباره برای بافت زیلو بستگی به ضخامت نخ ماسوره ، نخ چندین ماسوره روی یک میله که به آن‌هم می‌توان ماسوره گفت پیچیده می‌شود و به دنبال آن بعد از کامل شدن ماسوره میله از لابه‌لای نخ‌ها برای پیچیدن ماسوره بعدی بیرون کشیده می‌شود.
درگذشته پیچیدن ماسوره توسط بانوان در منازل در کنار آقایان که کار زیلوبافی را انجام می‌دادند با استفاده از چرخ و « چخکون» انجام می‌شد،همچنین چله‌کشی نیز در محلات با کمک کردن زیلوبافان به هم انجام می‌گرفت .
زیلوبافان به‌ویژه در محله بشنیغان میبد همسایه بودند و با رونقی خاص در کنار هم زندگی میکردند و هم کار زیلوبافی را انجام می‌دادند و خود می‌دانستند هرروز چه کسی دار تازه‌ای بر پا می‌کند تا به او کمک کنند.
اما اکنون زیلوبافی بیشتر در کارگاه‌ها انجام می‌شود و بانوانی که عمدتا همسر آن‌ها به زیلوبافی مشغول هستند و یا بانوانی که خود علاقه دارند کار ماسوره‌پیچی را که درآمد کمی هم دارد ، به‌تنهایی در منزل انجام می‌دهند و به این دل‌خوش هستند که دستمزد حلال آن را هزینه زیارت و کمک به همسر در اداره امور منزل می‌کنند.
زیلوبافی در میبد سابقه‌ای دیرینه‌ای دارد، برخی سابقه آن را به قرن هشتم هـ . ق و دوره مظفریان نسبت می‌دهند.
قدیمی‌ترین و درعین‌حال نفیس‌ترین زیلوهای میبد، به قرن 12 هـ .ق تعلق دارد و بر روی آن بیست‌وچهار سجاده طراحی‌شده است.
زیلو دست بافته‌ای زیبا و خاص مناطق حاشیه بیابان‌هاست، این فرش با نوع زندگی مردم منطقه تطابق دارد و بخشی از اعتقادات مذهبی، تاریخ، معماری، طبیعت و گویش مردم این نواحی نیز، بر تاروپود آن نقش بسته است.
زیلو نوعی زیرانداز و کف‌پوش دست‌بافت است که با نخ بافته می‌شود و شباهت زیادی به حصیر دارد و در برخی مناطق ایران استفاده می‌شود و زیلو هنر مردم کاشان و میبد است.
میبد یکی از مراکز عمدهٔ زیلوبافی بوده و سال‌ها قبل، صدها خانوار از محل درآمد آن امرارمعاش میکردند.
زیلو هرچند به‌ظاهر یکدست بافته نخی ساده است اما بررسی فنون و فن بافت آن نشان می‌دهد که غنای فرهنگی و فکر و اندیشه بارورشده‌ای در پس هر تاروپود آن خفته است.
زیلو در نقش و بافت، شباهت زیادی به حصیر، اولین دست بافته بشر دارد و مثل حصیر یکی از موارد استفاده آن در مساجد و مصلی و اماکن متبرکه است بنابراین می‌توان احتمال داد که زیلوبافی یا مرحلهٔ تکامل‌یافتهٔ حصیربافی است یا بافندگان آن از این صنعت الهام گرفته‌اند.
سال‌ها قبل، صدها خانوار میبدی از بافتن این هنر و صنعت امرارمعاش میکردند اما در سال‌های اخیر تقریباً کنار گذاشته‌شده بود تا اینکه از سال 88 با تلاش میراث فرهنگی، احیا شد .
تجهیز کارگاه‌ها ،آموزش، پرداخت تسهیلات به زیلوبافان و در اختیار گذاشتن رایگان دار زیلوبافی به بافندگان ازجمله اقدامات میراث فرهنگی برای احیای این صنعت دستی است.
یزد – ایرنا – کارشناسان سازمان جهانی صنایع‌دستی امسال در سفر به یزد ، میبد را به‌عنوان شهر جهانی زیلو انتخاب کردند و این هنر به‌عنوان یکی از آثار ماندگار به جهانیان معرفی شد، زیلو حاصل دسترنج هنرمندانی است که در کارگاه‌ها بخشی از وقت روزانه خود را برای آماده‌سازی نخ، چله‌کشی و برپایی دار برای بافت زیلو سپری می‌کنند.
