اما شاید لازم باشد نیم‌نگاهی هم به تاریخ مصرف بیندازند تا کمی کلکسیون خود را خلوت‌تر کنند و تاریخ گذشته‌ها را دور بریزند. حتی گاهی برخی از ما به امید بهبود سلامت خود و خوشحال از مصرف محصولات گیاهی، از همان زمان خرید، محصول ناسالم و تاریخ گذشته می‌خریم. متخصصان معتقدند حتی استفاده از عرقیات گیاهی هم اصول و قواعد خاص خود را دارد و هرکسی نمی‌تواند هر آنچه دوست دارد، بنوشد. به‌علاوه لازم است هنگام خرید عرقیات گیاهی به برخی نشانه‌ها توجه داشته باشید تا کالای مورداطمینان بخرید.
شاید ندانید که عرقیات گیاهی هم فاسد می‌شوند و حتی شاید ندانید که انواع غیرسالم و فاسد این محصولات تا چه اندازه خطرناک است. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری راجع به کلکسیون دوست داشتنی خود داشته باشید، این مطلب مخصوص شماست. دکتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی همه چیز را درباره عرقیات گیاهی به شما می‌گوید.
چوب اضافی، متانول در عرقیات گیاهی
اگر کیفیت فرایند عرق‌گیری از گیاهان دارویی مناسب نباشد، خود همین عرقیات باعث بیماری می‌شود. اگر در دیگ عرق‌گیری غیر از برگ گیاه، چوب‌های اضافه ریخته شود، خصوصا اگر این چوب‌ها مدتی در آب غوطه‌ور باشد، عرق حاصل حاوی مقدار زیادی متانول است. متانول الکلی است که از تقطیر تخریبی چوب به‌دست می‌آید. متانول ماده‌ای فوق‌العاده سمی است. کارخانجات تولیدکننده عرق‌گیاهی و درمانی باید گیاهان را به‌خوبی پاک کرده و فقط برگ و گلبرگ‌ها برای تولید عرقیات گیاهی استفاده شود و چوب‌ها کاملا جدا شود.
مضرات استفاده از عرقیات حاوی متانول
تصور کنید فرد از عرقیات گیاهی برای بهبود کبد استفاده می‌کند اما اگر از عرقیات غیرسالم استفاده کند، سم وارد کبد خود می‌کند. وجود متانول (در مقادیر بالا) در عرقیات ناسالم باعث ایجاد مسمومیت‌های کبدی و خصوصا سمی شدن سلول‌های عصبی می‌شود. از آنجا که یکی از حساس‌ترین سلول‌های عصبی، سلول‌های شبکیه چشم هستند؛ بنابراین یکی از زودرس‌ترین عوارضی که این ماده ممکن است ایجاد کند، عوارض بینایی و حتی در موارد بسیار شدید آن، کوری است. اگر متانول با دوز کم و در طولانی‌مدت و به شکل آنچه در عرقیات گیاهی غیراستاندارد وجود دارد مصرف شود، باعث تضعیف کبد، التهاب کبدی و کبد چرب خواهد شد.
عرقیات گیاهی دو آتشه یا عرقیات رقیق شده با آب؟
نکته بعدی، غلظت خلوص عرقیات است. برخی از عرقیات، حاصل دوبار تقطیر است که کیفیت بهتری دارد. یعنی عرقی که از گیاه گرفته می‌شود، دوباره با برگ‌های گیاه جوشانده شده است. به این ترتیب درصد خلوص بیشتری دارد. روی بسته‌بندی این عرقیات کلمه «دو آتشه» نوشته شده که نشان می‌دهد کیفیت آن محصول بیشتر است. باید بدانید که پزشک برای شما عرق گیاهی دو آتشه تجویز کرده یا عرق معمولی. در برخی مواقع برخی سودجویان عرقیات را با آب مخلوط می‌کنند که غلظت و خاصیت بسیار کمی دارد و تقلب محسوب می‌شود.
مضرات استفاده از عرقیات رقیق شده با آب
عرقیات گیاهی که با آب رقیق می‌شوند، خاصیت و تاثیرگذاری کمتری دارند، بنابراین ممکن است افراد برای کسب تاثیر مطلوب خود از مقدار بیشتری از این عرقیات استفاده کنند. از آنجا که عرقیات گیاهی ادرارآور هستند، ممکن است آب بدن بر اثر ادرار، کم شود. این قضیه زمانی پررنگ‌تر می‌شود که کلیه‌های‌تان ضعیف باشد. افزایش احتمال سقط جنین در خانم‌های بارداری که به شکل افراطی از عرقیات گیاهی استفاده می‌کنند، حتی اگر عرق گیاهی سالم باشد، هم جزء مضرات محسوب می‌شود.
جوشانده گیاهی به جای عرقیات گیاهی!
گاهی چیزی که با نام عرق گیاهی تولید می‌شود، در حقیقت جوشانده برگ گیاهان است؛ درحالی که عرق باید از تقطیر بخار حاصل از جوشاندن برگ گیاهان حاصل شود. اگر جوشانده برگ گیاهان به جای عرقیات گیاهی فروخته شود، در این صورت ممکن است ذرات جامد و شاخ و برگ اضافی گیاه هم داخل آن وجود داشته باشد که باعث عفونت‌ها و التهاب‌های گوارشی و اسهال می‌شود.
وقتی اسانس به جای عرقیات گیاهی فروخته شود
تقلب دیگری که متاسفانه در برخی کارخانجات انجام می‌شود این است که عرقی که به‌نام عرق گیاهی تولید می‌کنند، اصلا گیاهی در کار نیست. در حقیقت اسانس را با آب مخلوط کرده و به فروش می‌رسانند. گاهی این اسانس‌ها شیمیایی است؛ یعنی حتی اسانس آن حاصل اسانس‌گیری گیاه نیست. یعنی از مواد و ترکیبات شیمیایی برای تهیه اسانس استفاده می‌شود و فقط عطر آن گیاه را دارد.
مضرات استفاده از اسانس به جای عرقیات گیاهی
اگر اسانس استفاده شده برای تولید عرقیات، گیاهی باشد مشکل چندانی ایجاد نمی‌شود، فقط تاثیر مورد انتظار عرقیات گیاهی را نخواهد داشت. اما اگر این اسانس‌ها شیمیایی باشد، مشکلات زیادی را ایجاد خواهد کرد. از جمله مهم‌ترین این مشکلات، آلرژی، حساسیت و عوارض پوستی (کهیر، جوش، لک و…) است که ممکن است در افراد مختلف به شکل متفاوت بروز یابد.
چطور عرقیات ناسالم و ناخالص را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص دقیق و صد در صدی باید از آزمایشگاه کمک گرفت اما راهکارهایی وجود دارد که مردم می‌توانند با کمک آن تشخیص دهند محصولی که می‌خرند درچه وضعیتی قرار دارد. اما بهترین راه این است که به آرم استاندارد، مجوزهای وزارت بهداشت، تاریخ مصرف توجه کنند و خرید از فروشگاه‌های معتبر را فراموش نکنند. اما توجه به برخی نشانه‌ها می‌تواند برای تشخیص مورد استفاده قرار گیرد، برای شناسایی محصول سلامت می‌توان از این راه‌ها استفاده کرد:
توجه به رنگ و محتویات عرقیات
اولین نکته این است که از آنجا که عرقیات گیاهی از تقطیر بخار حاصل از جوشاندن گیاهان به‌دست می‌آید، عرقیات خالص و بدون آلودگی، بی‌رنگ و شفاف هستند. به‌علاوه عرقیات گیاهی سالم نباید جز خود عرق که مایع است، چیز دیگری داشته باشد. اگر دیدید عرق گیاهی رنگی یا کدر است یا جامدات زاید داخل آن وجود دارد به هیچ عنوان آن را خریداری نکنید. این ذرات جامد همان چوب و اضافات گیاه است که گفته می‌شود باعث سمی شدن محصول می‌شود.
به‌علاوه چنین محصولی ممکن است اصلا عرق گیاهی نباشد و فقط برگ‌های گیاه را جوشانده، صاف کرده و به اسم عرق گیاهی وارد بازار کرده‌اند. نکته مهم دیگری که درباره ذرات جامد داخل عرقیات گیاهی وجود دارد این است که این ذرات ممکن است پتانسیل فاسد شدن داشته باشند که همین فساد ذرات جامد اضافی، باعث فاسد شدن خود عرق هم می‌شود.
اگر عرقیات ناسالم یا فاسد خوردید چه کنید؟
در طب سنتی ترکیباتی وجود دارد که خاصیت پادزهری دارد و می‌توان از آنها در چنین مواقعی استفاده کرد. شیرگردو یکی از این پادزهرهاست که از میکس گردو و شیر به‌دست می‌آید. چند عدد گردو را پوست کنده سپس با شیر میکس کرده و بخورید. مورد بعدی روغن کره است، مقداری کره را بگذارید تا در دمای طبیعی آب شود و به اندازه یک قاشق غذاخوری از آن بخورید. این ماده غذایی می‌تواند باعث سم‌زدایی از بدن شود و تا خود را به مرکز درمانی برسانید باعث بهبود وضعیت‌تان شود.
به‌علاوه باید مراقبت کنید که شکم‌تان یبوست نداشته باشد، یبوست ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت‌تان شود. باید اجازه دهید سم‌ها از طریق ادرار و مدفوع از بدن‌تان خارج شود. اگر یبوست دارید از غذاهایی استفاده کنید که باعث شود شکم‌تان کار کند تا سم از بدن‌تان خارج شود. استفاده از مایعات، گلابی رسیده، آلو، توت، انگور، گوجه‌فرنگی، کاهو و سایر میوه‌ها و سبزی‌ها که دارای فیبر هستند به رفع یبوست کمک می‌کند. به علاوه نوشیدن آبمیوه‌های طبیعی مثل آب پرتقال، آب سیب، آب لیمو و… کمک کننده است.
ماده موثر عرقیات گیاهی بو و اسانس است که همین بو هم بر بدن اثر می‌کند. از آنجا که عنصر «بو» فرار است، هر چه زمان بگذرد از میزان آن کم شده و تاثیر کمتری خواهد داشت. اگر عرقیاتی خریدید که بوی کمی دارند و کم‌اثر هستند بدانید که از زمان تولید آنها یا حتی تاریخ انقضای‌شان مدت زیادی گذشته است.
مزه عرقیات گیاهی را بشناسید
اگر از تاریخ انقضای عرقیات گیاهی گذشته باشد شاید توجه به مزه هم بتواند کمک‌کننده باشد؛ البته اگر طعم آن عرق گیاهی خاص را بشناسید و بتوانید تغییر طعم آن را متوجه شوید. برخی عرقیات به خودی خود طعم تلخ یا تند و تیزی دارند، زمانی که از تاریخ انقضای محصولات بگذرد ممکن است تلخ‌تر یا تند و تیزتر شود، بنابراین باید مزه آن عرق را بشناسید تا بتوانید مقایسه کنید.
تاریخ مصرف و مجوز سازمان غذا و دارو را جدی بگیرید!
نکته مهم دیگر درباره عرقیات گیاهی، تاریخ تولید و مصرف آن است. زمان خرید محصولات گیاهی باید حتما به تاریخ، علامت و مجوز سازمان غذا و دارو توجه کنید. این مهم‌ترین نکته‌ای است که می‌توان برای تشخیص عرقیات گیاهی سالم از آن استفاده کرد. سازمان غذا و دارو به‌عنوان یک مرجع نظارت بر بهداشت و سلامت محصولات است که می‌توان به آن اعتماد کرد. این سازمان نحوه تولید و پخش محصولات را بازرسی می‌کند و اگر تخلفی وجود داشته باشد، اجازه تولید آن محصول را نمی‌دهد. مثل همان چیزی که درباره جریان آبلیموی تقلبی و دیگر موارد دیدیم که با تخلف‌ها برخورد شد؛ بنابراین می‌توان به عملکرد این سازمان اعتماد داشت.
چه زمانی می‌توان از عرقیات‌گیاهی استفاده کرد؟
برای درمان بیماریها در طب سنتی از قرص، پودر، دم کرده، جوشانده و عرقیات استفاده می‌شود. عرقیات گیاهی به‌طور کلی سریع‌الاثر هستند و سریع هم اثر آنها برطرف می‌شود، بنابراین اگر کسی بخواهد اثر موقتی و سریع به‌دست آورد می‌تواند از عرقیات استفاده کند. مثلا اگر همیشه شاداب هستید اما موقتا ساعتی از روز احساس رخوت دارید، می‌توانید از عرق دارچین استفاده کنید، اما اگر همیشه احساس رخوت و خستگی دارید باید آن را به‌طور جدی درمان کنید یا مثال دیگر اینکه کسی به‌طور کلی خواب خوبی دارد اما یک شب بی‌خواب می‌شود می‌تواند از عرق بهارنارنج استفاده کند.
اما در مواردی که بیماری مزمن دارید باید از شکل‌های دیگر دارویی مثل جوشانده، دم کرده و… استفاده کنید. البته بعضی افراد بیماری مزمن دارند و تمایل دارند از عرقیات مصرف کنند، در این صورت باید مکرر از عرقیات استفاده کنند که چندان هم توصیه نمی‌شود، چون اثر عرقیات‌گیاهی سریع از‌بین می‌رود و فرد باید حجم زیادی از آنها استفاده کند. عرقیات‌گیاهی چون مایع‌اند ادرارآور هستند، به‌علاوه همیشه عرقیات درصد کمی متانول دارند که در صورت مصرف مکرر آن در طول یک روز، دوز متانول در بدن بالا رفته و مشکلات خاص خود را به‌دنبال خواهد داشت.
چه کسانی نباید از عرقیات گیاهی استفاده کنند؟
مواردی وجود دارد که توصیه می‌کنیم به هیچ‌عنوان از عرقیات گیاهی استفاده نکنند. اگر طبع تر دارید و بدن‌تان رطوبت بالایی دارد یا معده مرطوبی داشته و دچار نفخ و ترش کردن هستید، توصیه می‌کنیم از عرقیات استفاده نکنید. از آنجا که عرقیات ادرارآور هستند، اگر کلیه‌تان ضعیف است نیز نباید به‌طور مکرر از عرقیات گیاهی استفاده کنید. گاهی والدین برای اینکه کودکان آرام شده و خواب خوبی داشته باشند ممکن است از عرقیات گیاهی استفاده کنند، این مورد هم جزء مواردی است که باید درباره مصرف بیش از حد آن هشدار داد. اگر دارو مصرف می‌کنید باید حتما برای مصرف عرقیات با پزشک خود مشورت کنید.
گاهی مصرف عرقیات گیاهی همزمان با داروها، بر خواص داروها تاثیرگذار است. خانم‌های باردار، خصوصا در هفته‌های اول اقدام به بارداری و سه ماهه اول بارداری نباید عرقیات را خودسرانه مصرف کنند. همچنین در سه ماهه آخر خصوصا هفته و روزهای آخر بارداری مصرف عرقیات خطرناک است؛ زیرا عرقیات گیاهی تحریک‌کننده است و امکان سقط جنین را بالا می‌برد.
باید حتما درباره مصرف عرقیات در افرادی که بدن ضعیف‌تر دارند، افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، کودکان و نوزادان، افراد سالمند و… با پزشک متخصص مشورت کرد و از مصرف خودسرانه عرقیات گیاهی ، با این توجیه که گیاهی هستند، اجتناب کرد. البته برخی عرقیات مثل گلاب یا بهارنارنج طبع معتدل‌تری دارند و مردم می‌توانند گاهی در غذا یا به‌صورت شربت استفاده کنند. صحبت ما درباره کسانی است که به‌طور افراطی و مکرر در یک روز از این گونه عرقیات گیاهی استفاده می‌کنند که اصلا توصیه نمی‌شود.
چه کسانی از چه عرقیات گیاهی استفاده کنند؟
در استفاده از عرقیات گیاهی باید به طبع آن توجه داشته باشید و هماهنگ با طبع و مزاج‌تان باشد. عرقیات متضاد با طبع خود را استفاده کنید؛ اگر طبع گرم دارید، می‌توانید از عرقیات با طبع سرد استفاده کنید مثل عرق کاسنی، عرق شاه‌تره، عرق کاهو و… اگر طبع سرد دارید، می‌توانید از عرقیات گرم مثل عرق دارچین، عرق زنجبیل، عرق نعناع و عرق پونه استفاده کنید.
