به گزارش پایگاه خبری ترشیز خوان؛ بازخوانی و تحلیل محتوای جملات اندیشمندان و دانشمندان بزرگ دنیا در مورد امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام، که اغلب آنها دارای رویکرد عرفی‌گرا – غیر دینی – هستند، روشن کننده ابعاد شخصیت وجودی آن بزرگوار، در ادبیات فرامذهبی و برون دینی است.
برخی از اندیشمندانی که ادبیات آنان در مختصر حاضر مورد بازخوانی شده است، عبارت‌اند از: مادام دیالافوا، استانسیلاس گوریارد و بارون کارادوو (فرانسوی)، ویل دورانت، رینولدالین نیکلسون، سرپرسی سایکس و توماس کارلایل (انگلیسی) واشنگتن ارونیک (آمریکایی)، گوته، جانین، رودلف زیگر (آلمانی) و ایلیا پاولویچ پطروشفسکی (روسی)، هنرى لامنس (بلژیکی) و جرجی زیدان، جرج جرجداق، شبلی شمیل، میخائیل نعمیه و بولس سلامه(لبنانی).
یافته‌های زیر برداشتی آزاد است؛ از اظهارات بزرگان اندیشه و ادب غیرمسلمان مذکور، که در خصوص شخصیت امیرالمؤمنین علی (ع) بیان نموده اند که خلاصه آن در چهار وجهه تنظیم شده است:
یکم. وجهه بینشی – فکری علوی:
علی دانشمندی حکیم و توانا و برخوردار از فضیلت بی‌مثال؛ علی ستاره درخشان ذوالفنون و برخوردار از دانش بی‌نظیر در علوم؛ علی فراتر از حکمت حکیمان و منطق‌اش شفابخش عاقلان؛ علی همنشین روح کلی مخلوق و انسان در تراز تدبیر خالق؛ علی نجواگر تاریخ گذشتگان و فاش کننده اسرار آیندگان؛
علی دانایی حقیقت حیات و رازگشای اسرار ممات؛ علی اعجازگر قول حق و زینت بخش فعل خلق؛ علی قطب علمانیت و معنویت الهی و سرچشمه معارف و دانش انسانی؛ علی الهام بخشی ژرف‌اندیش و الگوی زوال ناپذیر؛ علی خداوندگار عقل و مجسمه فضیلت و ادب؛ علی ساحر واژه‌های پرمعنا و معجزه‌گر سخن گوار؛ علی خطیبی جذاب و سخنرانی عمیق و فصیح؛ علی صانع ایجاز در بیان و خالق اعجاز در کلام.
دوم. وجهه منشی – اخلاقی علوی:
علی جوانمرد بلند همت و صاحب ایمانی ژرف؛ علی صاحب صفات حمیده و برخوردار از روح بزرگ و آزاده؛ علی دارای ادب و کرامت و حامل مردانگی و رحمت؛ علی عصاره فضیلت‌های ماندگار و منبع سخاوت‌های پایدار؛ علی مودب به اداب حسنه و مزین به رسم جوانمردانه؛ علی حامل کمالات متعالیه و صاحب نفس مطمئنه؛
علی فشرده خلقت و عصاره انسانیت؛ علی سلطان دل‌ها پاک و بزرگ معشوق سرشت‌هاى ناب؛ علی شعله فروزان دل‌ها و نیروبخش جان‌ها؛ علی گزینه شایسته مودت و برگزیده عشق ورزیدن و محبت؛ علی مصداق رأفت و لطافت در اوج شجاعت و عزت؛ علی عاشقی صادق و زلال و معشوقی سلحشور و بی‌مثال؛ علی اسطوره گسسته از دنیا و اسوه وارسته در برابر خدا.
سوم. وجهه کنشی – رفتاری علوی:
علی قهرمان محرک ساز و انگیزه بخشی مقوم؛ علی یگانه در اجرای عدالت و بی‌نظیر در ابراز شجاعت؛ علی مدافع حق و حقیقت و مربی شرافت و اصالت؛ علی قهرمان بی‌همتا در مقابله با خصم بیرون و پهلوان بی‌مثال در مواجهه با انانیت و منیت درون؛ علی رزم آزمایی زاهد و دلیر مردی دلسوز و خاضع؛
علی سرچشمه فداکاری برای مظلومان و مظهر پایداری در برابر جباران؛ علی تربیت یافته نبوت و وفادار عمیق به رسالت؛ علی شهید عظمت انسانی و مجری و فدایی عدالت اجتماعی؛ علی حیدر کرّار در برابر اشرار و انسان بی‌قرار در وصال جبار.
چهارم. وجهه روشی – مرامی علوی:
علی شایسته تعظیم و تمجید بزرگان و الگوپذیری دانشمندان و نخبگان؛ علی بزرگترین مخلوق عالم خلقت در روزآمدی دانش و کارآمدی روش؛ علی ولی الله اعظم امت و پدر نسل پاک و مقدس امامت؛ علی حامل بی‌بدیل فضیلت و معلم انسانیت؛ علی قاعده ولایت الهی و تجلی خصایل محموده انسانی؛
علی مصدر بندگی و دیانت و مبدأ خلوص و صداقت؛ علی دارایی بزرگ حیات انسانی و یگانه ذخیره حیات اخروی؛ علی دریای متلاطم در جهان درون و ساحل آرامش در جهان بیرون؛ علی پل میان عالم مادی و واقعیت با عالم معنا و حقیقت؛ علی مرام‌نامه پهلوانی در عرصه انسانی و شیوه‌نامه قهرمانی در صحنه میدانی؛ علی در چشم پارسیان گوهرناب و در اجتماع تازیان – اعراب – غریب بی‌تاب.
استنباط راهبردی
به رغم آنکه تاریخ رسمی در پی پنهان‌سازی حقایق وجودی علی بود و در ثبت آنها خست به خرج داد؛ ولی جذابه و دافعه علوی باعث جلوه‌گری خصایل محموده او شده و خواهد شد، چرا که: ۱. علی سرچشمه عقلانیت متصل به اقیانوس حکمت الهی و قله فضیلت متصل به سلسله جبال رحمت الهی است. ۲. علی عصاره فضائل همه اعصار از گذشته تا آینده است که روح بی‌تاب و بلندش، ژرفای حقیقت وجود کاملترین انسان صالح را به نمایش می‌گذارد. ۳. علی راه‌گشای جویندگان حقیقت و کمال انسانی و راه‌نگار صراط مستقیم الهی است. ۴. علی امتزاح تضادهای متنوع چون مودت و شجاعت، رأفت و غضب و شرافت و رقّت است. ۵. ابعاد فکری، عملی، اخلاقی و روشی علوی یک الگوی تمام عیار برای حیات فرهنگی و انسانی، مدلی برای کنشگری در زیست اجتماعی و مانیفستی برای حکمرانی سیاسی است که مبتنی بر منظومه منسجم غدیر و برای جامعه و تاریخ، تبیین و ترسیم شده است.
هر چه انسان و جامعه انسانی در مسیر حیات تکاملی خود عاقل‌تر و داناتر و تعاملی تر شود برای مبدأ شناسی، هستی‌شناسی، خودشناسی، انسان‌شناسی، راه‌شناسی و مقصدشناسی؛ به حکمت و فضیلت علوی مشتاق‌تر و ولایت و امامت او محتاج‌تر خواهد شد.٪
نویسنده : احمد باقری مزینانی، استادیار دانشگاه
