مساجد یزد

مسجد جامع کبیر

بنای این مسجد باعظمت قرن ها است که  در طول تاریخ این سزمین می درخشد سنگ بنای  این مسجد را« علاء الدوله گرشاسب » نهاده است و بنای اصلی مسجد کنونی از آثار « سید رکن الدین محمد قاضی»  است .

هنر معماری بی نظیر ایرانی در گچ کاری ، شبستان ، صحن ، گنبد ، کاشی کاری و مناره های برافراشته آن جلوه گر است

زیباترین بخش بنا را می توان مجموعه ایوان و گنبد خانه و فضاهای بیرونی آن نام برد .نمای ایوان رفیع با مجموعه ای از زیباترین تزئینات کاشی معرق و نقوش اسلیمی و گیاهی و نیز گره چینی پوشانده شده است . این تزئینات همراه با آجرهای ضربی و نقوش معقلی و کتیبه های کاشی معرق و کوفی بنایی ، مجموعه بدیع و خیره کننده آفریده که هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد

نمايي شمالي از صحن داخلي مسجد جمعه يزد در عكسي گرفته شده از بالاي ايوان و گنبد؛ در سه طرف صحن يك رشته رواق ساخته محمد ولي ميرزا است؛ در سمت شرقي و راست صحن در جلو مربوط به دهليز يا كرياس و سردر اصلي و در عقب عكس مسجد جامع عتيق يا شبستان علاء الدوله كالنجار است؛ سمت غرب و چپ صحن گرمخانه محمد ولي ميرزا است؛ لكه تيره كف صحن پس از سكو يا مهتابي ورودي پاياب آب زارچ است.

محراب اصلی مسجد مزین به انواع کاشی معرق و کتیبه و آجر ضربی است و بر دو کاشی  ستاره ای شکل منصوب در آن ، نام استاد کار و تاریخ ساخت محراب (777 قمری ) نقش بسته است

کنبد زیبای مسجد از نوع دو پوسته پیوسته بوده و بر آن ، نقش گل صابونکی معقلی با ظرافت اجرا شده است و بر ساقه آن عبارت «الملک الله » به خط کوفی تکرار شده است .

دو مناره مسجد که ارتفاع تقریبی آنها از کف تا نوک آن 52 متر است دارای قطری در حدود هشت متر هستند که در دوره صفوی به بنا  افزوده شده ، اما در سال 1313 شمسی فرو ریخته و دوباره تجدید بنا گردید است . یکی از مناره ها دارای پلکان دو طرفه است .

مسجد جامع از گنچینه های ارزشمند هنر و معماری ایران و از با شکوه ترین نمونه های ذوق و هنر ایرانی است که در یک بنا تجلی می یابد .تلفیق رنگ ها ، در آمیختگی گل و بوته و خط و به کار رفتن والا ترین دانش و فن معماری از ویژگی های این بناست .

باستان شناسی به نام « ادنوالا» پایه مسجد را بر بنای یک آتشکده ساسانی می داند .

مسجد فرط

مقارن قیام «ابومسلم خراسانی » ، احمد بن زمجی به فرمان او ، یزد را تسخیر کرد و بنای اولیه مسجد را در قرن دوم هجری نزدیک « دروازه مهریجرد » پایه ریزی کرد و آن را « پتک » نامید که بر اثر ویرانی های پی در پی در ادوار تاریخی مختلف چندین بار مرمت و تجدید بنا گردیده است .

گفته شده که حضرت امام رضا علیه السلام در راه سفر به خراسان ، در این مسجد عبادت کردند و یکی از حجره های مسجد مشهور به «صومعه رضا » است و مردم آن را «قدمگاه » گویند و به مقدس بودن آن معتقدند.

از نقش حجاری سنگ محراب ، احتمال داده اند که این سنگ متعلق به قرن ششم هجری قمری باشد .

از ویژگی های شاخص این بنای تاریخی ، سنگ محراب ده تکه ای است که یک  تکه از آن در طول زمان از بین رفته و نیز در کنده کاری و آلت سازی شده ای که بر آن ، دو کتیبه به خط نسخ حک گردیده است .

Stitched Panorama

مسجد چهل محراب

یکی از مساجد تاریخی شهر یزد است که علت انتصاب نام چهل محراب برای این مسجد ، وجود چهل عدد سنگ محراب در بنا بوده که اکنون ، متاسفانه تنها سه عدد از کاشی های مذکور باقی مانده و بقیه یا تخریب شده یا به سرقت رفته است .

مسجد شامل شبستان و یک اتاق مشهور به «مزار آقا » و نیز دارای سردری است که مأذنه ای کوتاه بر بالای آن قرار دارد .

سه کاشی محراب فیروزه ای مذکور در مسجد دارای کتیبه هستند که متاسفانه ، به غیر از یکی از آنها که جمله « بحسن توفیقه » بر آن خوانده می شود ، بقیه خوانا نیست .

این مسجد را خواجه شمس الدین محمد در سده هفتم هجری قمری ساخته است .

مسجد ریک

مسجد ریک در شرق میدان خان و در بازار خان قرار دارد . بانی آن امیر معین الدین اشرف بوده که در سده نهم اقدام به ساخت آن  کرده است.

تک منار گلی مزین به کاشی با خطوط نقوش هندسی ، قفسه چوبی بالای منار ، کتیبه خط ثلث بر کاشی معرق در سردر ،در کنده کاری شده و طاق نمای محراب با گچ کاری مقرنس به این مسجد امتیاز خاصی داده است .

مسجد ملا اسماعیل

این بنا از مساجد قدیمی است که در سال 1222 قمری به دستور «آخوند ملا اسماعیل عقدایی » در عهد سلطنت فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است .این مسجد دارای شبستان با 32 ستون و گنبدی وسیع است که قطر دهانه آن به 75/15 متر می رسد و تقریبا با دهانه ایوان یکی است که این ویژگی معماری در هیچ یک از مساجد ایران نظیر ندارد .

سردر بلند با مقرنس کاری آجری ، گنبد دو پوسته پیازی شکل ، حوضخانه وسیع ستون دار با درهای ارسی آلت کاری شده و صفه های قرینه سازی شده صحن مسجد و سنگ مکتوب در طرف چپ بالای سردر بزرگ ورودی ، با مطالبی به خط نستعلیق و سنگ لوحه های مختلف ، زیبایی خاصی به آن بخشیده که میتوان آن را از شاهکارهای معماری ایران در سده سیزده هم هجری دانست.

این مسجد هم اکنون میعادگاه نماز جمعه می باشد.

مسجد حظیره

بنای اولیه مسجد حظیره یا « روضه محمدیه » در سال 843 قمری از اموال « حاج شمس الدین میبدی » ساخته شده است که جز سنگ مرمر محراب آن ، سایر قسمت های بنا نسبتا نوساز است .

آرامگاه سومین شهید محراب آیت الله صدوقی (ره) در این مسجد قرار دارد

مسجد شاه طهماسب

این مسجد از بناهای ایجاد شده به وسیله خانش بیگم ، دختر شاه طهماسب صفوی و همسر نور الدین میرمیران ، از خاندان شاه نعمت الله ولی است .

از بنای قدیم ، متاسفانه به جز دو سنگ مرمر ، یکی بر محراب و دیگری بر ستون ، چیزی بر جای نمانده است .

[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]

منبع :

کتب : پردیس یزد و سرزمین من ایران نوشته حسین مسرت و مهدی آذر یزدی

وبلاک معماری ایران و جهان