فكر یا عملی را كه چندین بار درطول روز به ذهن فرد بیمار خطور می‌کند، وسواس می‌گویند.
پایگاه خبری پلیس : به نقل از هفته نامه امین جامعه ترس از مرگ، خاموش و روشن‌کردن مدام گاز، اتو، ترس از بازماندن در و…، مثال‌های شاخصی از تفکرهای ناخواسته یک فرد مبتلا به اختلال وسواس است؛ از این‌رو روان‌شناسان معتقدند با آگاهی‌بخشي به افراد درخصوص علل و علائم اين نوع اختلال، می‌توان روند درمان افراد را تسريع کرد.
وسواس و اضطراب
دكتر عاطفه قنبری جلفایی متخصص روانپزشکی، در اين خصوص می‌گوید: فرد بر اثر این فکرها، دچار اندیشه‌ها، تصویرها و تکانه‌های تکرارشونده و آزاردهنده می‌شود. این نوع فکرها و عمل‌ها، بیمار را به‌شدت ناراحت و مضطرب می‌کند و موجب اختلال در روند زندگی روزانه‌اش می‌شود. اغلب این افراد باوجود اینکه واقف بر غیرمنطقی‌بودن فکرها و عمل‌های‌شان هستند، اما به‌خاطر رهایی از اضطراب و آرامش خاطر خود، دست به انجام این کارها می‌زنند.
انواع وسواس
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران می‌افزاید: گاهی‌اوقات ممكن است وسواس به‌علت یك فكر در فرد ایجاد شود. این نوع وسواس بیشتر در گروه سنی بزرگسالان شایع است. در این حالت گاهی بر اثر كلمه یا واژه‌های نامناسب، تکانه‌ها یا تصاویر زشتی به ذهن فرد بیمار خطور می‌کند كه باعث آزارش می‌شود؛ مثلا به‌صورت مداوم تکانه‌های برداشتن چاقو و آسیب‌رساندن به دیگران در ذهن او نقش می‌بندد و این امر موجب ترس او از انجام این كار می‌شود.
وي ادامه می‌دهد: گاهی وسواس حاصل یك عمل است؛ مثلا نوعی ترس نامعقول از كثیفی اشیاء، دست‌ها و لباس‌ها در ذهن فرد به‌وجود می‌آید. در این حالت فرد بیمار احساس می‌کند میكروب یا كثیفی به‌طور وحشتناكی به او و دیگران آسیب می‌رساند. اصولا شستن دست‌های این افراد به درازا می‌انجامد.
معاون علمی مرکز مديريت دانش بالينی سلامت معنوی به خصلت‌های این افراد اشاره‌کرده و می‌گوید: اكثر افراد وسواسی عادت به شمارش اعداد دارند. سه تا چهار مرتبه شستن ظرف‌ها، سه‌مرتبه خاموش و روشن‌كردن گاز یا خودرو، ازجمله نمونه‌های بارز این مثال هستند. گاهی این افراد با علم به اینكه حركات‌شان غیرمنطقی است، اما برای كاهش اضطراب درونی‌شان دیگران را نیز در انجام كارهای خود شریك می‌کنند؛ یعنی سه‌مرتبه از یك در رد می‌شوند و از دیگران نیز می‌خواهند که این كار را انجام دهند.
وی می‌افزاید: برخی از افراد وسواسی نیز سعی در حفظ تقارن اشیاء دارند؛ مثلا اگر جسمی به‌اندازه دو میلیمتر ازلحاظ تقارنی ناهمخوانی داشته باشد تا زمانی‌كه تقارن دوطرفه در آن ایجاد نشود، ذهن فرد بیمار آشفته خواهد شد. همچنین گاهی ممكن است هر دو نوع وسواس فكری و عملی در فرد مبتلا دیده شود.
دلایل اصلی بروز وسواس
دكتر قنبری جلفایی با اشاره به دلیل‌های اصلی ایجاد بروز وسواس در افراد، می‌گوید: هم‌اکنون وسواس فكری و عملی تحت‌تأثیر چند عامل هستند. یكی از علت‌های این بیماری، عامل بیولوژیك یا زیستی است. در این حالت قسمتی از مغز فرد بیمار كه مسئول رفتارهای او است نسبت به افراد عادی، کوچکتر است. این افراد می‌توانند تحت درمان قرار بگیرند و با مصرف داروی خاصی درمان شوند.
وی می‌افزاید: رفتارهای روانی یا اجتماعی نیز یكی دیگر از عوامل ایجاد این بیماری است. این علت نیز می‌تواند ناشی از جنبه‌های تربیتی و یادگیری باشد؛ مثلا فرد درطول زندگی‌اش از دیگران این اعمال را آموخته و درنتیجه یاد گرفته است كه مدام به این موضوع كه آیا شیر گاز و آب یا در را بسته است، فكر كند. در این افراد هم رفتاردرمانی بسیار مؤثر است و با یادگیری جنبه‌های روانی می‌توان این افراد را مداوا كرد. اين متخصص ادامه می‌دهد: استرس نیز تأثیر فراوانی در پیدایش وسواس دارد. همچنین می‌توان جنبه‌های ارثی و وراثت را نیز یكی از عوامل تأثیرگذار در ایجاد این بیماری دانست؛ معمولا در این افراد دیده می‌شود كه یكی از اقوام درجه‌یک به این بیماری مبتلا است.
کودکان و علائم شایع وسواسی آن‌ها
دكتر محمدرضا محمدی، فوق‌تخصص روانپزشکی كودك و نوجوان نیز پیرامون علائم شایع وسواسی در کودکان می‌گوید: رفتار وسواسی شایع كودكان نیز مانند اختلال وسواس در بزرگسالان، برای كاهش اضطراب با جلوگیری از یك حادثه بد شامل چك‌كردن، شست‌وشو و فعالیتهای تكرارشونده و آداب، اغلب به‌نحوی مشخص و كلیشه‌ای است؛ مثلا یك نوجوان باید هر پنج كلمه از تكلیف خانه خود را پنج‌بار بنویسد تا بتواند سراغ لغت بعدی رفته و كار را ادامه دهد. اختلال در انجام رفتار و وسواسی منجر به این می‌شود كه فرد تكلیف خانه خود را مجددا از ابتدا آغاز كند.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران می‌افزاید: علاوه‌بر رفتارهای آشكار، كودكان ممكن است سعی كنند رفتار مزاحم را فراموش كرده و سركوب كنند یا با مشغول‌شدن به كارهای پنهانی كه باعث كندی یا متهم‌شدن آن‌ها به رؤیاپردازی است، خنثی كنند؛ بنابراین باید تا آنجا كه ممكن است، از محرك‌هایی كه باعث تحریك وسواس می‌شوند نظیر حمام‌كردن بیمارگونه و غیرطبیعی این افراد پرهیز كرد.
وی به سن شیوع وسواس در کودکان اشاره‌کرده و می‌گوید: شكل اصلی اختلال وسواس در كودكان ثابت نیست و درطی زمان تغییر می‌كند. شواهدی دال بر این موضوع وجود دارد كه نشانه‌های مربوط به تقارن و افكار آمرانه، زودتر از نشانه‌های مربوط به آلودگی و زمینه مذهبی، آغاز می‌شوند و كودكان، اکثرا دچار وسواس و اجبارهای چندگانه هستند.
دکتر محمدی اضافه کرد: گرچه سن متوسط شروع اختلال وسواس، اوایل دهه دوم زندگی است، در یک‌دوم تا یک‌سوم بزرگسالان، اختلال وسواس فكری – عملی از دوران كودكی آغاز شده است. به‌علاوه بین 50درصد تا 70درصد كودكان مبتلا به اختلال وسواس، در بزرگسالی نیز همچنان دچار این عارضه هستند.
