[box type=”shadow” align=”aligncenter” class=”” width=””]تعدادی از اهل قلم، بهترین کتاب‌هایی را که در حوزه ادبیات دفاع مقدس خوانده‌اند معرفی کردند.[/box]
به گزارش ایسنا، با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، گونه‌ای از ادبیات در کشورمان رواج یافت که از آن با عنوان ادبیات دفاع مقدس، ادبیات پایداری، ادبیات جنگ و ادبیات مقاومت یاد می‌شود. پس از آغاز جنگ تحمیلی هشت‌ساله علیه ایران، شاعران و داستان‌نویسان دست به قلم شدند و در برهه‌های مختلف دفاع و پس از جنگ، از آن نوشتند. در این بین کتاب‌های خاطره، یادداشت و نقد و پژوهش هم منتشر شده است.
خبرنگار ایسنا در گفت‌وگو با تعدادی از اهل قلم از آن‌ها خواسته تا بهترین کتاب‌هایی را که در این زمینه خوانده‌اند و به یاد دارند معرفی کنند.
ابراهیم حسن‌بیگی با بیان این‌که کتاب‌هایی که به یاد می‌آورد مربوط به گذشته است زیرا در سال‌های اخیر ادبیات دفاع مقدس سیر نزولی داشته و طی دهه ۸۰ و ۹۰ حتی از نویسندگان برجسته آثار برجسته‌ای نداشتیم کتاب‌هایی را معرفی کرد و گفت: رمان “عقاب‌های تپه ۶۰” اثر محمدرضا بایرامی یکی از این آثار است که نگاهی تازه به جنگ داشت. در این کتاب مفاهیم انسانی – احساسی جای زد و خورد را گرفته و به زندگی دورهمی رزمندگان توجه دارد یا به طور مثال در بخشی از کتاب رزمندگان به مداوای پرنده آسیب‌دیده می‌پردازند. در این اثر نگاه به جنگ نگاه انسانی‌تری است.
نویسنده “اشکانه” در ادامه نیز این کتاب‌ها را معرفی کرد: کتاب داستانی “دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز “اثر سیدمهدی شجاعی، رمان “گرای ۲۷۰ درجه” نوشته احمد دهقان،”باغ بلور” از محسن مخملباف که نگاهی انسانی به جنگ دارد و فیلمنامه این نویسنده به نام “عروس خوبان”.
داوود غفارزادگان با تأکید بر این‌که معرفی کتاب توسط او منجر به اجحاف در حق آثار دیگران و همچنین ناراحتی دوستان می‌شود گفت: می‌توانم دوستانی را معرفی کنم مانند احمد دهقان، محمدرضا بایرامی، حسن بنی‌عامری، محمدرضا کاتب، علی‌اصغر شیرزادی و حبیب احمدزاده که کارهای خوبی دارند که از نظر ادبی ارزش بالایی دارند و توسط جامعه پذیرفته شده‌اند و به دور از کلیشه هستند.
نویسنده “فال خون” همچنین به افرادی همچون مرتضی سرهنگی، هدایت‌الله بهبودی، علیرضا کمره‌ای و احمد دهقان اشاره کرد و گفت این افراد در حوزه پژوهش ادبیات مقاومت کار جدی کرده‌اند.
غفارزادگان با اشاره به خاطرات جنگ گفت: دفتر هنر و ادبیات مقاومت کارهای گسترده‌ای در این زمینه انجام داده است که در ادبیات جنگ تأثیر مستقیم داشته. برخی از این آثار ارزش ادبی و برخی دیگر ارزش تاریخی فوق‌العاده‌ای دارند.
صادق کرمیار در معرفی بهترین آثار دفاع مقدس گفت: آخرین کتابی که در حوزه دفاع مقدس خوانده‌ام کتاب “لم‌یزرع” اثر محمدرضا بایرامی است که به نظر من، کتابی است که از زاویه دیگری به جنگ نگاه کرده است. با خواندن این کتاب می‌توان ناامنی‌ای را که به خاطر گروه‌های تروریستی در منطقه وجود دارد و ریشه افراطی‌گری‌ها در خاورمیانه را درک کرد.
نویسنده “دشت سوزان” در ادامه کتاب‌هایی از علی مؤذنی به نام‌های “نه آبی نه خاکی” و “ملاقات در شب آفتابی” و رمان‌های “زمین سوخته” ” و درخت انجیر معابد” از احمد محمود را معرفی کرد و گفت: برای مثال “زمین سوخته” کتاب ماندگاری در حوزه دفاع مقدس است و با خواندن این کتاب می‌توانیم از وضعیت زمان جنگ اطلاعاتی را به دست بیاوریم.
کرمیار با اشاره به نویسندگانی مثل سیدمهدی شجاعی و اسماعیل فصیح گفت این نویسندگان آثار درخور توجهی در حوزه ادبیات دفاع مقدس دارند.
همچنین علی‌اصغر شیرزادی گفت: یکی از بهترین کتاب‌هایی که خوانده‌ام رمان و داستان نبود بلکه خاطره بود که برای سال‌های دور است و به نظر من یکی از درخشان‌ترین آثار در زمینه دفاع مقدس “حماسه تپه برهانی” خاطرات سیدحمیدرضا طالقانی است.
نویسنده “هلال پنهان” افزود: در خصوص رمان باید بگویم نخستین رمان در حوزه دفاع مقدس نوشته قاسمعلی فراست به نام «نخل‌های بی‌سر» است. این کتاب نخستین تلاش در زمینه رمان‌نویسی در عرصه جنگ است. با توجه به این‌که تجربه‌ای در این زمینه نداشتیم فراست نخستین نویسنده‌ای بود که در این راه قدم برداشت و بعد از او دیگران وارد این عرصه شدند. در هر حال حق تقدم با اوست. با وجود آن‌که سال‌ها از انتشار این کتاب می‌گذرد همچنان در ذهن من باقی مانده است. کتاب‌های دیگر این نویسنده متفاوت است. “دوشنبه‌های آبی ماه” اثر محمدرضا کاتب بسیار روی من اثرگذار بود. نوشته‌ای که بسیار متفاوت است و کلیشه‌ای نیست. نوآوری و ذهن خلاق نویسنده به وضوح و روشنی در این کتاب دیده می‌شود. رمان ارزشمندی که به چندین بار خواندن می‌ارزد رمان “گنجشک‌ها بهشت را می‌فهمند” به قلم حسن بنی‌عامری است. به نظر من ارزش بالایی دارد و اثری نیست که به صورت سفارشی نوشته شده باشد، بسیار خلاق و با خودانگیختگی نوشته شده است و نوآوری نویسنده به وضوح در آن معلوم است. اگر به سال‌های گذشته برگردم بهترین کتاب رمانی به نام “من ببر نیستم، پیچیده به بالای خود تاکم” اثر نویسنده فروتن محمدرضا صفدری است و مجموعه داستان این نویسنده به نام «سیاسنبو» که این کتاب ساختار درخشانی دارد. همچنین کتاب «دل دلدادگی» رمان شاخص شهریار مندنی‌پور را می‌توانم معرفی کنم. این نویسنده سال‌هاست که در آمریکا زندگی می‌کند. لطف این رمان در این است که اتفاق تلخ زلزله رودبار را با جنگ ترکیب کرده است. رمان عجیبی است که در آن سال‌ها منتشر شده است.
او در ادامه اظهار کرد: در حوزه ادبیات داستانی کار نویسنده‌های جوان‌تر را دنبال می‌کنم اما اثر معروف و درخشانی نمی‌بینم. شاید به دلیل جوان بودن آن‌هاست و این‌که تجربه کافی ندارد و شاید لابه‌لای آثار آن‌ها اثر درخشان وجود دارد.
شیرزادی گفت: درباره شعر منظومه زنده‌یاد محمدعلی سپانلو با عنوان “خانم زمان” جزو درخشان‌ترین کارهای وی است. همچنین می‌توانم از “خاتون خیابان ۶۶” مجموعه شعر زنده‌یاد حمید یزدان‌پناه نام ببرم.
او اظهار کرد: کارهای دیگری هم در حوزه دفاع مقدس وجود دارد. تمامی آثاری که معرفی کردم مربوط به پسند ادبی من است اما آثار ارزشمند دیگری هستند که من برای نویسنده‌های آن‌ها احترام زیادی قائلم. “روزگار سپری‌شده مردم سالخورده” از محمود دولت‌آبادی به نظر من کار درخشانی است.
سعید بیابانکی هم در این‌باره گفت: برخی آثار قابل تأمل در حوزه دفاع مقدس خاطرات است که رفته رفته به گونه‌ای از ادبیات تأثیرگذار تبدیل شده است. کتاب‌های خاطره به دو شکل است؛ یا خود شخص دست به قلم برده و خاطرات خود را می‌نویسد، یا نویسنده خاطرات دیگران را بازنویسی می‌کند. کتاب‌هایی که پیشنهاد می‌کنم عبارتند از: “پایی که جا ماند” اثر سیدناصر حسینی که در واقع خاطرات وی را دربر می‌گیرد و نگارش جذابی دارد و به زحمت زیادی این خاطرات را بازنویسی کرده است. علاوه بر این‌ها اثر رئال و واقعی است و حقایق تکان‌دهنده‌ای در خود دارد.”شُنام” که وجه تسمیه آن به ارتفاعات کردستان بازمی‌گردد و به قلم کیانوش گلزار راغب است، در واقع خاطرات اسارت وی توسط کومله است. زندانبان او یک زن به نام شیلان است که یک رابطه عشقی بین آن‌ها شکل می‌گیرد و این دلدادگی منجر به فراری دادن او از زندان می‌شود. خاطرات جذابی است که کمتر از این دست اتفاقات عاطفی در جنگ به وقوع می‌پیوندد. کتاب “زندان موصل” از جواد کامور بخشایش. نویسنده خاطرات آزاده‌ای به نام علی‌اصغر رباط جزی را نوشته است. همچنین کتاب “دا” نوشته سیده زهرا حسینی جزو کتاب‌های نو و پرفروش در زمینه خاطره‌نویسی دفاع مقدس است.
این شاعر افزود: در حوزه ادبیات داستانی به “داستان‌های شهر جنگی” و” شطرنج با ماشین قیامت” نوشته حبیب احمدزاده و ” من قاتل پسرتان هستم” نوشته احمد دهقان می‌توانم اشاره کنم. همچنین آثار داوود امیریان که نگاهی طنزآمیز به مقوله جنگ دارد کتاب‌های خوبی است.
بیابانکی در ادامه گفت: در حوزه شعر نیز علیرضا قزوه، قیصر امین‌پور و محمدرضا عبدالملکیان را در عرصه شعر دفاع مقدس دوست دارم. مجموعه شعرهای این عزیزان آثار ارزشمندی است.
کریم رجب‌زاده با بیان این‌که ادبیات دفاع مقدس چند شاخه از جمله داستان، نمایش‌نامه، شعر و بسترهای دیگر دارد گفت: در طول سال‌های بعد از انقلاب در حوزه دفاع مقدس جسته و گریخته داستان‌هایی را خواندم که کارهای بسیار خوبی هم بودند اما ترجیح من خواندن خاطراتی است که از دفاع مقدس است. این آثار به این دلیل پر از ارزش هستند که مسائل جزئی جنگ را به تصویر می‌کشند.
او در ادامه افزود: خاطرات جنگ می‌تواند الهام‌بخش برای سرودن شعر باشد و برای من قابل تأمل است. به طور مثال کتاب خاطرات “دا” اثر سیده زهرا حسینی.
رجب‌زاده با اشاره به این‌که بخشی از ادبیات دفاع مقدس که بیشتر شعر شعاری است در ایجاد روح سلحشوری در رزمندگان نقش داشت گفت: با وجود این‌که شعر شعاری بعد از گذشت زمان کارکرد خود را از دست می‌دهد ولی در دوره خود رزمندگان را به دفاع ترغیب می‌کرد.
او با بیان این‌که شعرهای بهزاد زرین‌پور آثار درخشانی است گفت: شعری ماندگار است که به جزئیات جنگ می‌پردازد؛ مانند شعر “خرمشهر و تابوت‌های بی در و پیکر” بهزاد زرین پور که با “آن وقت‌ها که دستم به زنگ نمی‌رسید /در می‌زدم/ حالا که دستم به زنگ می‌رسد/ دیگر دری نمانده است…” آغاز می‌شود. این شعر به نظر من شعر درخشانی است. زمانی که این شعر را می‌خوانی کاملا با یک شاعر اصیل ایرانی روبه‌رو هستی، این شاعر خرمشهری وقتی وارد خرمشهر می‌شود تابلو وحشتناکی از جنگ ارائه می‌دهد.
رجب‌زاده اظهار کرد: همین‌طور قیصر امین‌پور در “شعری برای جنگ” در قسمتی که می‌گوید “زن بر روی چرخ کوچک خیاطی/ خاموش مانده است” به جزئیات جنگ توجه دارد. بعد از دهه ۶۰ شاعران جوانی مانند مجید سعدآبادی و… در شعر دفاع مقدس بیشتر به جزئیات جنگ توجه کردند.
این شاعر همچنین گفت: باید واقعیت‌های جنگ را دید، جنگ زشتی‌های زیادی دارد که باید در شعر بازتاب داده شود، همه می‌دانیم جنگ چیز خوبی نیست. امروزه اکثر خاورمیانه در جنگ است و زشتی‌های آن را می‌بینیم.
او در ادامه به معرفی کتاب خاطره‌ای با عنوان “بازداشتگاه تکریت ۱۱” اثر اسماعیل یکتایی لنگرودی پرداخت و گفت: این کتاب نمونه‌ای از کتاب خاطراتی است که برای من جالب و اثربخش بود و به نظر من مسائلی که در کتاب خاطرات رزمندگان وجود دارد باید در شعر دیده شود.
فاطمه راکعی با اشاره به این‌که بهترین آثار شاعران انقلاب آثاری است که در حوزه دفاع مقدس سروده شده است، گفت: دفاع حماسی رزمندگان از دین، فرهنگ و مرزهای کشور اسلامی به قدری تأثیرگذار بود که شاعران شعرهای زیادی را در زمینه جنگ تحمیلی، شهدا، رزمندگان، مجروحان و حتی خانواده این عزیزان سروده‌اند.
این شاعر افزود: در زمینه شعر دفاع مقدس تا آن‌جایی که ذهنم یاری می‌کند زنده‌یاد قیصر امین پور و حمید سبزواری را می‌توانم نام ببرم. البته این شاعران ممکن است مجموعه شعری به صورت مشخص در مورد دفاع مقدس نداشته باشند اما آثار ارزشمندی در این زمینه دارند.
او دلیل تاثیرگذاری و ماندگاری شعر این شاعران را درک همه‌جانبه جنگ دانست و گفت: این شاعران مصائب جنگ و رشادت‌ها و ایستادگی فرزندان میهن اسلامی را دیدند و حتی برخی از آن‌ها در جبهه‌های جنگ حضور داشتند.
راکعی در ادامه افزود: جنگ برای این شاعران ملموس بود. برای آن‌ها عظمت روحی فرزندان ایران اسلامی و حماسه‌آفرینان بسیار تکان‌دهنده و تأثیرگذار و مایه الهام شعری بوده است. این شاعران در حد درک و احساس با زبان شعر خود این حماسه بزرگ را ترسیم کرده‌اند.
نویسنده مجموعه شعر “سفر سوختن” متذکر شد: انقلاب و دفاع ما بسیار بالاتر از این بود که شاعران بتوانند آن را توصیف کنند و در حقیقت واقعیت دفاع مقدس عظیم‌تر از آثار منتشرشده در این زمینه است.
او در پایان با تأکید بر این مسئله که حوزه تخصصی او شعر است گفت: کتاب‌های خوبی در زمینه دفاع نوشته شده که برخی پرفروش و با تیراژ بالا بوده است .
